Sumber Gambar: Freepik
Dalam memproduksi pangan olahan, setiap pelaku usaha perlu memperhatikan keamanan bahan baku yang digunakan. Berdasarkan PERKA BPOM Nomor 7 Tahun 2018 Bahan Baku yang dilarang dalam Peraturan Badan ini meliputi bahan atau senyawa baik dalam bentuk tunggal maupun campuran yang berasal dari sumber hayati dan/atau sintetik.
Pangan Olahan yang diproduksi atau dimasukkan untuk diedarkan di wilayah Indonesia dilarang menggunakan:
-
Bahan Baku yang dapat mengganggu, merugikan, dan/atau membahayakan; dan/atau
-
Bahan Baku yang mengandung narkotika, psikotropika, nikotin, tumbuhan yang dilindungi, dan/atau satwa yang dilindungi.
Berikut adalah bahan baku yang dilarang dalam olahan pangan
No. |
Nama/Spesies |
Nama Umum |
Bagian |
1 |
Abrus precatorius L. |
Saga |
Biji |
2 |
Achillea millefolium L. |
Yarrow |
Daun |
3 |
Aconitum spp. |
Aconiti |
Seluruh bagian |
4 |
Acorus calamus L. |
Dlingo, Jeringau |
Seluruh bagian |
5 |
Adonis vernalis L. |
Adonidis |
Seluruh bagian |
6 |
Albizia myriophylia Benth. |
Tebu Gajah |
Seluruh bagian |
7 |
Organ hewan yang mengandung hormon |
|
Kelenjar pituitari, kelenjar tiroid, kelenjar paratiroid, kelenjar adrenal, pankreas, kelenjar timus, ovarium, testis, plasenta |
8 |
Annona muricata L. |
Sirsak |
Seluruh bagian, kecuali buah |
9 |
Antiaris toxicaria Lesch. |
Upas |
Seluruh bagian |
10 |
Arcangelisia flava Merr. |
Kayu kuning |
Seluruh bagian |
11 |
Ardisia crispa (Thunb.) A.DC. |
Mata Pelanduk |
Seluruh bagian |
12 |
Aristolochia spp. |
Aristolochia , Birthwort, Pelican flower, Sangree root, Sangrel, Serpentaria, Snakeroot, Snakeweed |
Seluruh bagian |
13 |
Artemisia spp. |
Artemisia spp. |
Seluruh bagian |
14 |
Aspidosperma quebracho- blanco Schltdl. |
Quebracho |
Seluruh bagian |
15 |
Atropa belladonna L. |
Deadly Nightshade, Belladona |
Seluruh bagian |
16 |
Azadirachta indica A. Juss. |
Nimba, Neem |
Seluruh bagian |
17 |
Barnardia japonica (Thunb.) Schult. & Schult.f. Sinonim Scilla sinensis (Lour.) Merr |
Japanese jacinth |
Umbi |
18 |
Berberis spp. |
Berberis spp. |
Akar, Kulit, Rimpang |
19 |
Brucea javanica (L.) Merr. |
Java brucea |
Buah, Biji |
20 |
Bufo gargarizans Cantor Bufo melanostictus Schneider Bufo vulgaris Lour |
Samsu, Kodok kerok |
Bisa, Sekret kering, Telur, Seluruh bagian |
21 |
Calotropis gigantea (Aiton) Dryand |
Giant milkweed |
Seluruh bagian |
22 |
Calotropis procera (Aiton) Dryand |
Small crown flower |
Seluruh bagian |
23 |
Cannabis indica Lam. |
Ganja, Marijuana |
Seluruh bagian |
24 |
Cannabis sativa L. |
Ganja, Marijuana |
Seluruh bagian |
25 |
Catharanthus roseus (L.) G.Don Sinonim Vinca rosea L. |
Tapak dara, Madagascar periwinkle |
Seluruh bagian |
26 |
Cerbera manghas L. |
Dog bane, Pink eyed cerbera |
Biji |
27 |
Cerbera odollam Gaertn. |
Indian Suicide Tree, Sea Mango |
Biji |
28 |
Chelidonium majus L. |
Celandine, Greater Celadine, Nipplewort |
Seluruh bagian |
29 |
Chondrodendron tomentosum Ruiz & Pav. |
Curare, Pareire, Pareire brava |
Batang |
30 |
Cinnamomun iners Reinw. Ex Blume. |
Teja Lawang, Wild Cinnamon |
Seluruh bagian |
31 |
Citrullus colocynthis (L.) Schrader |
Colocinthidis |
Biji dan Buah |
32 |
Claviceps purpurea (Fr.) Tul. |
Jamur Api |
Seluruh bagian |
33 |
Colchicum altumnale L. |
Kolkhisi |
Biji |
34 |
Colchicum autumnale L. |
Meadow saffron |
Biji |
35 |
Conicum maculatum L. |
Hemlock |
Seluruh bagian |
36 |
Convolvulus scammmonia. L. |
Scammoni |
Akar dan Biji |
37 |
Coptis spp |
Coptis |
Seluruh bagian |
38 |
Cornus officinalis Torr. Ex Dur |
Dogwood |
Buah |
39 |
Croton tiglium L. |
Cerakin |
Biji dan Minyak |
40 |
Datura spp |
Kecubung |
Seluruh bagian |
41 |
Delphinium staphisagria L. |
Stafisagria |
Seluruh bagian |
42 |
Digitalis spp |
Digitalis |
Seluruh bagian |
43 |
Dipteryx odorata |
Tonka |
Seluruh bagian |
44 |
Drimia naritima (L.) Stearn Sinonim Urginea maritima (L.) Baker |
Sea squill, Red squill, Sea onion, Squill |
Umbi |
45 |
Dryobalanops sumatrensis (J.F.Gmel.) Kosterm. Sinonim Dryobalanops aromatica C.F.Gaertn Dryobalanops lanceolata Burck |
Kamper, Borneo Camphor, Malay Camphor, Sumatra Camphor |
Seluruh bagian |
46 |
Dryopteris filix-max (L.) Schott |
Filisis |
Seluruh bagian |
47 |
Ephedra spp |
Efedra |
Seluruh bagian |
48 |
Euphorbia antiquorum L. |
Triangular spurge |
Seluruh bagian |
49 |
Euphorbia tirucalli L. |
Patah tulang |
Seluruh bagian |
50 |
Euphorbia trigona Mill. |
African milk |
Seluruh bagian |
51 |
Eurycoma longifolia Jack. |
Pasak Bumi/Tongkat Ali |
Seluruh bagian |
52 |
Excoecaria agallocha L. |
Blinding tree |
Seluruh bagian |
53 |
Fritillaria spp. |
Fritillary bulb |
Umbi |
54 |
Garcinia elliptica Wall. Ex Wight |
Gamboge |
Seluruh bagian |
55 |
Garcinia hanburyii Hook.f. |
Gummi Gutti |
Gum Resin |
56 |
Garcinia morella ( Gaertn.) Desr. |
Indian gamboge |
Seluruh bagian |
57 |
Gelsemium elegans (Gardner & Chapm.) Benth. |
Palaung Thay, Yellow Jessamine, Hearbreak grass |
Seluruh bagian |
58 |
Gelsemium sempervirens (L.) J.St-Hil |
Palaung Thay, Yellow Jessamine, Hearbreak grass |
Seluruh bagian |
59 |
Gluta usitata (Wall.) Ding Hou Sinonim Melanorrhoea usitate Wall |
Vanish tree |
Getah |
60 |
Guazuma ulmifolia Lam. |
Jati Belanda |
Seluruh bagian |
61 |
Haematococcus pluvialis Flotow |
Ganggang hijau |
Seluruh bagian |
62 |
Hirudo nipponica L. |
Lintah |
Seluruh bagian |
63 |
Hovenia dulcis Thunb. |
Japanese Raisin Tree |
Buah |
64 |
Hydrastis canadensis. L. |
Hidrastis |
Akar |
65 |
Hyoscyamus muticus L. |
Henbane, Henblain, Jusquaime |
Seluruh bagian |
66 |
Hyoscyamus niger L. |
Hiosiami |
Daun |
67 |
Hypericum perforatum L. |
St.John’s wort, Klamath weed |
Seluruh bagian |
68 |
Imperata cylindrical (L.) Raeuschel |
Alang-alang |
Seluruh bagian |
69 |
Jatropha multifida L. |
Coral Bush, Coral Plant, Physic Nut, Guatemala Rhubarb |
Buah, Biji |
70 |
Juglans cinerea L. |
Butternut |
Kulit batang |
71 |
Juniperus sabina L. |
Savin, Savine |
Seluruh bagian |
72 |
Justicia gendarossa Burm.f |
Gandarosa |
Seluruh bagian |
73 |
Lagerstromia spp. |
Bungur |
Seluruh bagian |
74 |
Lantana camara L. |
Tembelekan (tahi ayam) |
Seluruh bagian |
75 |
Larrea mexicana Moric |
Chaparral |
Seluruh bagian |
76 |
Larrea tridentata ( Sesse & Moc. Ex DC. ) Coville |
Creosote bush, greasewood |
Seluruh bagian |
77 |
Lepidium meyenii Walp. |
Maca |
Buah |
57 |
Gelsemium elegans (Gardner & Chapm.) Benth. |
Palaung Thay, Yellow Jessamine, Hearbreak grass |
Seluruh bagian |
58 |
Gelsemium sempervirens (L.) J.St-Hil |
Palaung Thay, Yellow Jessamine, Hearbreak grass |
Seluruh bagian |
59 |
Gluta usitata (Wall.) Ding Hou Sinonim Melanorrhoea usitate Wall |
Vanish tree |
Getah |
60 |
Guazuma ulmifolia Lam. |
Jati Belanda |
Seluruh bagian |
61 |
Haematococcus pluvialis Flotow |
Ganggang hijau |
Seluruh bagian |
62 |
Hirudo nipponica L. |
Lintah |
Seluruh bagian |
63 |
Hovenia dulcis Thunb. |
Japanese Raisin Tree |
Buah |
64 |
Hydrastis canadensis. L. |
Hidrastis |
Akar |
65 |
Hyoscyamus muticus L. |
Henbane, Henblain, Jusquaime |
Seluruh bagian |
66 |
Hyoscyamus niger L. |
Hiosiami |
Daun |
67 |
Hypericum perforatum L. |
St.John’s wort, Klamath weed |
Seluruh bagian |
68 |
Imperata cylindrical (L.) Raeuschel |
Alang-alang |
Seluruh bagian |
69 |
Jatropha multifida L. |
Coral Bush, Coral Plant, Physic Nut, Guatemala Rhubarb |
Buah, Biji |
70 |
Juglans cinerea L. |
Butternut |
Kulit batang |
71 |
Juniperus sabina L. |
Savin, Savine |
Seluruh bagian |
72 |
Justicia gendarossa Burm.f |
Gandarosa |
Seluruh bagian |
73 |
Lagerstromia spp. |
Bungur |
Seluruh bagian |
74 |
Lantana camara L. |
Tembelekan (tahi ayam) |
Seluruh bagian |
75 |
Larrea mexicana Moric |
Chaparral |
Seluruh bagian |
76 |
Larrea tridentata ( Sesse & Moc. Ex DC. ) Coville |
Creosote bush, greasewood |
Seluruh bagian |
77 |
Lepidium meyenii Walp. |
Maca |
Buah |
78 |
Lobelia chinensis Lour. |
Lobelia, Indian tobacco |
Seluruh bagian |
79 |
Lobelia inflate L. |
Lobelia, Indian tobacco |
Seluruh bagian |
80 |
Lobelia tupa L. |
Lobelia, Indian tobacco |
Seluruh bagian |
81 |
Lonicera japonica Thunb. |
Honeysuckle |
Seluruh bagian |
82 |
Lytta vesicatoria L. |
Cantharis |
Seluruh tubuh |
83 |
Magnolia officinalis Rehder & E.H.Wilson |
Houpo, Houpohua, Lamp post, Officinal magnolia |
Seluruh bagian |
84 |
Mahonia spp |
Mahonia sp |
Seluruh bagian |
85 |
Malpighia glabra L. |
Acerola |
Seluruh bagian, kecuali buah |
86 |
Melaleuca alternifolia ( Meiden & Betche) Chell |
Tea tree |
Daun, dan ujung cabang, minyak |
87 |
Melissa officinalis L. |
Lemon Balm |
Daun |
88 |
Merremia mammosa Hal filius |
Bidara upas |
Umbi |
89 |
Microcos paniculata L. |
Shiral |
Seluruh bagian |
90 |
Mitragyna speciosa (Korth.) Havil |
Kratom |
Seluruh bagian |
91 |
Morinda eliptica (Hook.f.) Ridley |
Mengkudu Hutan |
Semua bagian |
92 |
Morus spp. |
Mulberry |
Daun |
93 |
Mucuna prurins (L.) DC. |
Cowhage, Cowage |
Biji |
94 |
Mylabris cichoril L. |
Blister beetle, Mylabris |
Seluruh bagian |
95 |
Mylabris phalerata Pall. |
Kumbang |
Seluruh bagian |
96 |
Nerium oleander L. Sinonim Nerium indicum Mill. |
Bunga mentega, Bunga Jepun |
Seluruh bagian |
97 |
Nicotiana tabacum L. |
Tembakau |
Seluruh bagian |
98 |
Olea europaea L. |
Zaitun |
Seluruh bagian, kecuali Buah |
99 |
Papaver spp |
Poppy |
Seluruh bagian |
100 |
Passiflora spp. |
Passion Flower |
Bunga |
101 |
Pausinystalia yohimbe (K.Schum.) Pierre ex Beille |
Yohimbe |
Kulit Batang |
102 |
Phellodendron spp. |
Phellodendron spp |
Seluruh bagian |
103 |
Physostigma venenosum Balf. |
Calabar bean |
Biji |
104 |
Pilocarpus jaborandi Holmes |
Jaborandi |
Seluruh bagian |
105 |
Pilocarpus microphyllus Stapf ex Wardleworth |
Jaborandi |
Seluruh bagian |
106 |
Pilocarpus pennatifolius Lem. |
Jaborandi |
Seluruh bagian |
107 |
Pinnelia ternata (Thumb) Ten. ex Breitenbach. |
Pinneliae |
Umbi |
108 |
Piper methysticum G.Forst |
Kava Kava |
Seluruh bagian |
109 |
Plumbago indica L. |
White leadwort |
Seluruh bagian |
110 |
Plumbago zeylanica L. |
Rose-coloured leadwort |
Akar, kulit akar |
111 |
Plumeria rubra L. |
Kamboja |
Seluruh bagian |
112 |
Podophyllum emodi Wall. Ex Hook.f. & Thomson |
American mayapple, Mandrake |
Akar, Daun |
113 |
Podophyllum peltatum L. |
American mayapple, Mandrake |
Akar, Daun |
114 |
Polyalthia hypoleuca Hook.f.ex Thomson |
Larak |
Seluruh bagian |
115 |
Prunella spp. |
Prunella |
Seluruh bagian |
116 |
Prunella vulgaris L. |
Common self-heal |
Seluruh bagian |
117 |
Prunus lannesiana (Carrière) E. H. Wilson) |
Sakura |
Seluruh bagian |
118 |
Psilocybe cubensis (Earle) Singer |
Gold caps, Shroom, Magic Mushroom, Sacred Mushroom |
Seluruh bagian |
119 |
Punica granatum L. |
Delima |
Seluruh bagian, kecuali buah dan biji |
120 |
Rauvolfia serpentina (L.) Benth. Ex Kurz Sinonim Ophioxylon serpentinum L. |
Rauwolfia, Indian snakeroot, Snakeroot |
Seluruh bagian |
121 |
Rauwolfia spp. |
Pulepandak, Indian snakeroot, devil pepper |
Seluruh bagian |
122 |
Rubus coreanus Miquel |
Korean black raspberry |
Buah |
123 |
Sanguinaria canadensis L. |
Bloodroot, Indian Paint |
Rimpang dan akar |
124 |
Sassafras albidum |
Sasafras |
Seluruh bagian |
125 |
Scisandra chinensis (Turcz.) Baillon |
Magnolia berry |
Seluruh bagian |
126 |
Schoenocaulon officinale (Schltdl. & Cham.) A.Gray |
Sabadilla |
Biji |
127 |
Scilla sinensis. Lour. |
Scilla |
Umbi |
128 |
Senecio aureus L. |
Packera aurea |
Seluruh bagian |
129 |
Senecio bicolor Sch.Bip |
Stinking willie |
Seluruh bagian |
130 |
Senecio longilobus Benth |
Dusty miller |
Seluruh bagian |
131 |
Senecio nemorensis L. |
|
Seluruh bagian |
132 |
Senecio scandens Buch.- Ham ex D.Don |
Groundsel |
Seluruh bagian |
133 |
Senecio jabocaea L. |
Threadleaf ragwort |
Seluruh bagian |
134 |
Senecio vulgaris L. |
|
Seluruh bagian |
135 |
Solanum dulcamara L. |
Black Nightshade |
Seluruh bagian |
136 |
Sophora tomentosa L. |
Sea coats Laburnum, Silver Bush |
Biji |
137 |
Spigelia marilandica L. |
Worm grass, Pinkroot |
Seluruh bagian |
138 |
Stephania tetrandra S. Moore |
Fang ji, Fen fang ji, Han fang ji, Stephania-root |
Akar |
139 |
Strophanthus spp. |
Strophanthi, Kombe, Gardenia Oleander, Climbing Oleander |
Seluruh bagian |
140 |
Strychnos ignatii P.J Bergius |
Nux-vomica, Ignatius bean, Phayaa muelek |
Biji, buah |
141 |
Strychnos lucida R.Br |
Nux-vomica, Ignatius bean, Phayaa muelek |
Biji, buah |
142 |
Strychnos nuxvomica L. |
Nux-vomica, Ignatius bean, Phayaa muelek |
Biji, buah |
143 |
Strychnos roborans A.W.Hill. |
Nux-vomica, Ignatius bean, Phayaa muelek |
Biji, buah |
144 |
Symphytum asperum Lepech |
Comfrey |
Seluruh bagian |
145 |
Symphytum officinale L. |
Comfrey |
Seluruh bagian |
146 |
Symphytum peregrinum Ledeb. |
Comfrey |
Seluruh bagian |
147 |
Symphytum unplandicum Nyam |
Comfrey |
Seluruh bagian |
148 |
Tanacetum vulgare L. |
Tansi |
Seluruh bagian |
149 |
Taraxacum spp. |
Dandelion Root |
Akar |
150 |
Tilia x europaea L. |
Linden/Lime Tree |
Bunga |
151 |
Tinospora crispa (L.) Miers ex Hoff.f |
Brotowali |
Akar |
152 |
Ulmus rubra Muhl. |
Slippery Elm |
Seluruh bagian |
153 |
Veratrum album L. |
American Hellebore, Indian Poke, Indian Hellebore, False Hellebore, Green False Hellebore, White Hellebore |
Seluruh bagian |
154 |
Veratrum grandiflorum (Maxim. Ex Miq.) O. Loes |
American Hellebore, Indian Poke, Indian Hellebore, False Hellebore, Green False Hellebore, White Hellebore |
Seluruh bagian |
155 |
Veratrum maackii Regel |
American Hellebore, Indian Poke, Indian Hellebore, False Hellebore, Green False Hellebore, White Hellebore |
Seluruh bagian |
156 |
Veratrum mengtzeanum |
American Hellebore, Indian Poke, Indian |
Seluruh bagian |
|
O.Loes. |
Hellebore, False Hellebore, Green False Hellebore, White Hellebore |
|
157 |
Veratrum nigrum L. |
American Hellebore, Indian Poke, Indian Hellebore, False Hellebore, Green False Hellebore, White Hellebore |
Seluruh bagian |
158 |
Veratrum stenophyllum Diels |
American Hellebore, Indian Poke, Indian Hellebore, False Hellebore, Green False Hellebore, White Hellebore |
Seluruh bagian |
159 |
Veratrum taliense O.Loes. |
American Hellebore, Indian Poke, Indian Hellebore, False Hellebore, Green False Hellebore, White Hellebore |
Seluruh bagian |
160 |
Veratrum viride Aiton |
American Hellebore, Indian Poke, Indian Hellebore, False Hellebore, Green False Hellebore, White Hellebore |
Seluruh bagian |
161 |
Veratrum dahuricum (Turcz.) O.Loes. |
American Hellebore, Indian Poke, Indian Hellebore, False Hellebore, Green False Hellebore, White Hellebore |
Seluruh bagian |
162 |
Verbena officinalis L. |
Vervain |
Seluruh bagian |
163 |
Vinca minor L. |
Lesser periwinkle |
Seluruh bagian |
164 |
Vitex pubescen Vahl. |
Halban |
Seluruh bagian |
165 |
Red Fermented Rice/Red Yeast Rice |
Angkak (Red Yeast Rice/Red Fermented Rice) |
- |
Sedangkan berikut ini adalah senyawa yang dilarang ditambahkan dalam pangan olahan
No. |
Nama Senyawa |
1 |
Alfa santonin (Alpha santonine) |
2 |
Aloin (Aloin) |
3 |
Asam Agarat (Agaric acid) |
4 |
Asam Borat dan senyawanya (Boric acid and substances) |
5 |
Asam lipoat (Lipoic Acid) |
6 |
Asam salisilat dan garamnya (Salicylic acid and its salts) |
7 |
Asam Sianida (Hydrocyanic acid) |
8 |
Asetil L-karnitin (Acetyl L-Carnithine) |
9 |
Benzil piperazin dan/atau derivat piperazin (Benzylpiperazine and/or its derivatives) |
10 |
Berberin (Berberine) |
11 |
Beta Asaron (Beta-asarone) |
12 |
Dietilpirokarbonat (Diethylpyrocarbonate) |
13 |
Dihidrosafrol (Dihydrosafrole) |
14 |
Dulkamara (Dulcamara) |
15 |
Dulsin (Dulcin) |
16 |
Estragol (Estragole) |
17 |
Formaldehida (Formaldehyde) |
18 |
Hidroksitirosol (Hydroxytyrosol) |
19 |
Hiperisin (Hypericine) |
20 |
Kalium Bromat (Potassium bromate) |
21 |
Kalium Klorat (Potassium chlorate) |
22 |
Kloramfenikol (Chloramphenicol) |
23 |
Kuasin (Quassine) |
24 |
Kumarin (Coumarine) |
25 |
Metilsulfonilmetan (Methilsulfonylmethane) |
26 |
Minyak nabati yang dibrominasi (Brominated vegetable oil) |
27 |
Nitrobenzen (Nitrobenzene) |
28 |
Nitrofurazon (Nitrofurazone) |
29 |
Paraformaldehida (Paraformaldehyde) |
30 |
Phaseolamin (Phaseolamin) |
31 |
Safrol (Safrole) |
32 |
Sinamil Antranilat (Cinnamyl anthranilate) |
33 |
Spartein (Sparteine) |
34 |
Teukrin A (Teucrin A) |
35 |
Tujon (Thujone) |
Selengkapnya dapat diakses melalui : Peraturan Kepala Badan Pengawas Obat dan Makanan Nomor 7 Tahun 2018 tentang Bahan Baku yang dilarang dalam Pangan Olahan
Bagi pelaku usaha, diharapkan dapat mengenali dan memahami kategori produk yang dihasilkan. Dengan adanya pemahaman mengenai hal tersebut, maka dapat memudahkan dalam dalam proses registrasi izin edar serta menghindari terjadinya pelanggaran dan penyalahgunaan oleh pihak yang tidak bertanggung jawab.
Tidak lupa menghimbau masyarakat untuk selalu menerapkan Cek KLIK (Cek Kemasan, Label, Izin Edar, serta Kedaluwarsa) sebelum membeli dan mengonsumsi produk pangan. Pastikan cek :
-
Kemasan, pastikan dalam kondisi baik dan tidak rusak
-
Label, pastikan membaca label dengan cermat dan teliti
-
Izin Edar, pastikan produk memiliki izin edar yang terdaftar
-
Kedaluwarsa, pastikan produk tidak melewati tanggal kedaluwarsa.
Sumber:
Peraturan Kepala BPOM Nomor 22 Tahun 2021 tentang Tata Cara Penerbitan Izin Penerapan Cara Produksi Pangan Olahan Yang Baik